Karar Gazetesi’nde yayınlanan yazının tamamı şöyle:
Henüz EYT ödemeleri bütçe datalarına yansımadı. Şimdi kamu işçisine vaat edilen fiyat artırımları da bütçe datalarına yansımadı.
Buna karşın yılın birinci 3 ayında SGK’nın emekli maaş ödemesine Hazine’den aktarılan para 131,5 milyar liraya, kamu çalışanına ödenen fiyatta 274,5 milyar liraya ulaştı. Böylelikle yılın birinci 3 ayında 765,1 milyar liralık bütçe gelirlerinin yarısından fazlası SGK üzerinden emekli maaş ödemesine ve bütçe üzerinden kamu işçi maaş ödemesine gitmiş oldu.
Bu yüksek oran kriz yılı 2019’un üzerinde geçerken pandemi yılı 2020’nin de çabucak yanına geldi. Ancak tekrar edelim ki ne EYT ödemesi başladı ne de kamu işçiye artırımları hayata geçirildi.
Bu iki adım atıldıktan sonra Hazine’nin durumu daha bir merak edilecektir.
SGK datalarına nazaran kurum yılın birinci 3 ayında 267.1 milyar lira emekli maaşı ödemesi gerçekleştirdi. Bu durumda 267 milyar liralık emekli maaşı ödemesinin yarısı Hazine’nin kasasından karşılanmış oldu.
Yaklaşık olarak 14 milyon emekli aylığı alanlar düşünüldüğünde ortalama emekli aylığının 6300 lira civarında olması görülmektedir. Meğer seçim vaatleri ile en düşük emekli aylığı 7500 liraya yükseltilmiş ve Haziran ayında yeni artırımlar da devreye girmiş olacak. Bunların yanı sıra yaklaşık 2,5 milyon civarı EYT emeklisi de devreye girdiğinde SGK bütçesindeki açığın katlanarak artması değişmeze yakın görülmektedir.
EMEKLİLİĞİ TEŞVİK SİSTEMİ
Emeklilik sisteminin adaletsizliği her açıdan zati gündemde. Maalesef Türkiye’de emeklilik sisteminde ödenen prim hesabı eski devirlerde yüksek iken sonraki yıllarda düşük hesaplanıyor. Bu nedenle bilhassa 2000 yılı öncesi çalışanlar daha uygun kaidelerde emekli olabiliyor.
Ayrıca taban emekli maaşı kuralı ile daha yüksek prim ödeyenler ile tabandan prim ödeyenler birebir emekli maaşı alarak yüksek prim ödenmesinin önüne geçilmiş olunuyor.
Bir öbür değerli nokta ise ‘emeklilikte maaş alınacak süre’nin Türkiye emeklilik sisteminde hiç dikkate alınmamış olmasıdır. Kısa mühlet çalışıp yüksek prim ödeyen ile daha uzun mühlet çalışıp ve geç emekli olan ancak toplamda tıpkı primi ödeyenler çok farklı emekli maaşı almaktadır.
Bu nedenle mevcut çalışma şarları her bir çalışanı bir an evvel emekli olmaya sevk etmekte ve çalışmayı teşvik edici hiçbir öge barındırmamaktadır. O nedenle EYT’nin çıkması ile istisnasız herkes emekli olmak için müracaatlarını gerçekleştirdi. Ve bunun sonucunda kamu bütçesi maaş ödeme bütçesine dönmüş oldu.
GERİDEN GENÇ GELMİYOR
Türkiye şu sıralar orta yaş diyebileceğimiz ‘demografik yığılma’ periyodunu yaşıyor. Lakin geriden gelen genç sayısı süratle azalırken ileri yaş kümesi ise süratle artmaktadır.
Yıllık doğum sayısının 1 milyonlara düştüğü, buna karşılık yıllık vefat sayısının 500 bilere çıktığı şu yıllarda şimdi tehlikenin farkına varmış değiliz.
Daron Acemoğlu’nn da dikkat çektiği üzere bir an evvel tedbir alınmaz ise ileriki yıllarda sistemin büsbütün çökeceği de aşikardır. O nedenle emeklilik sistemimiz mevcut durumda bütçeyi sarsarken ileriki yıllarda tedbir alınmaz ise daha yıkıcı sonuçlar doğuracaktır.
ENFLASYON DÜŞMEZ
Yeni Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek Bakanlık devir-teslim merasiminde enflasyonla çabada maliye siyasetinin da Merkez Bankasını dayanaklar nitelikte kullanılacağını açıkladı.
Bunun manası şu ki, bütçede açıklar azaltılarak kemerler sıkılacaktır.
EYT sonrası Hazine’den SGK’ya kaynak transferinin artması beklenirken bütçede açıklar nasıl azaltılacak?
İşte kilit soru burada.
Önümüzdeki devir enflasyonla çaba yanında seçimde verilen vaatlerin gerçekleştirilebilirliği yakından izlenecektir.